Σε όποιον έχει περάσει από το ελληνικό σχολείο, σίγουρα το πρώτο που του έρχεται στο μυαλό όταν ακούει το όνομα του Μουσολίνι είναι οι στίχοι από το τραγούδι της Σοφίας Βέμπο: «βάζει ο Ντούτσε τη στολή του και τη σκούφια την ψηλή του μ’ όλα τα φτερά». Λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε ότι φιγούρες σαν τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ ήταν κάτι ανάμεσα σε σαδιστές, παράφρονες και καρικατούρες που άνοιγαν το στόμα τους μόνο για να διατάξουν μαζικές σφαγές ή για να επιδοθούν σε πολύωρα εθνικοπατριωτικά παραληρήματα. Όπως θα δει όμως παρακάτω όποιος διαβάσει την ομιλία που ακολουθεί, ο Μουσολίνι κάθε άλλο παρά παράλογος ήταν. Απευθυνόταν στους «ειδικούς» της μεσοπολεμικής Ιταλίας ζητώντας τους με ξεκάθαρο τρόπο να λειτουργήσουν ως κρατικά στελέχη και να συμβάλουν στην προετοιμασία του ιταλικού κράτους και της ιταλικής κοινωνίας για τον επερχόμενο πόλεμο. Τους ζητούσε, δηλαδή, να εμπλακούν όλο και πιο ενεργά στη διαχείριση της εργατικής τάξης σε περίοδο παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και να αποκτήσουν ανοιχτά πολιτικό ρόλο μεταφέροντας τον λόγο του κράτους από σπίτι σε σπίτι. Ίσως γιατί ο Μουσολίνι ήξερε ότι η πραγματική δουλειά των γιατρών δεν είναι να δίνουν φάρμακα για τη βρογχίτιδα…
Στη φωτογραφία ο ίδιος ο Μουσολίνι διαφημίζει τη στροφή της ιταλικής νεολαίας προς την πρωτογενή παραγωγή ρυζιού. Του ίδιου ρυζιού που ζητούσε απ’ τους ιταλούς γιατρούς να διαφημίσουν…
Ομιλία στους γιατρούς, Μπενίτο Μουσολίνι, 28 Ιανουαρίου 1932 [1]
Η ομιλία μου θα μπορούσε να ήταν μια σύντομη σιωπή και να περιοριζόταν στην έκφραση της συμπάθειάς μου, αλλά νομίζω ότι θα απογοητευτείτε λίγο. Λοιπόν, θα επιλέξω να μιλήσω και να σας πω — όχι για όλα όσα νομίζω, γιατί τότε η ομιλία θα ήταν υπερβολικά φλύαρη — αλλά για κάποια πράγματα που πιστεύω ότι είναι ενδιαφέροντα.
Έχω δει τους Ιταλούς γιατρούς σε μια περίοδο στην οποία αποκάλυπταν όχι μόνο τις επαγγελματικές τους ιδιότητες, αλλά και τις βαθύτερες και πιο ανθρώπινες ιδιότητές τους. Τους είδα, δηλαδή, κατά τη διάρκεια του πολέμου, τους είδα στην πρώτη γραμμή κατά τη διάρκεια του αγώνα, όταν δούλευαν σε τραγικές συνθήκες στις λεγόμενες παράγκες που καλύπτονταν ελάχιστα από μια τέντα, όταν ο κερωμένος καμβάς ήταν πολυτέλεια. Τους είδα σε παράγκες που σείονταν με κάθε έκρηξη χειροβομβίδας. Τους είδα σε νοσοκομεία να συνεχίζουν απτόητοι τις εγχειρήσεις, ενώ το νοσοκομείο γινόταν στόχος εχθρικών βομβαρδισμών. Αυτά είναι επεισόδια που παραμένουν χαραγμένα στη μνήμη, είναι σκηνές που αφήνουν ίχνη στην ιστορία της ανθρώπινης ζωής. Οι γιατροί κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν αντάξιοι του Έθνους.
Εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίες, ακρωτηριασμένοι και μαχητές οφείλουν στους Ιταλούς γιατρούς αιώνια ευγνωμοσύνη. Ειδικά στην τωρινή ειρηνική περίοδο, οι Ιταλοί γιατροί έχουν ένα σημαντικό καθήκον να εκτελέσουν. Ένα καθήκον επαγγελματικό, ηθικό, αλλά και οικονομικό, όπως θα καταδείξω παρακάτω. Η φασιστική κυβέρνηση ανησυχεί, όπως πολύ σωστά επεσήμανε ο κ.Μορέλι, για την υγεία του ιταλικού λαού.
Πρώτα και κύρια, αρχίσαμε να εξοπλίζουμε τα πανεπιστήμια. Δεν πρέπει να κρύψουμε το γεγονός ότι, ενώ, από άποψη θεωρίας, η ιταλική ιατρική βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή σε όλο τον κόσμο, από άποψη τεχνικής ή μάλλον εξοπλισμού των εργαστηρίων και των κλινικών μας, έχουμε αργήσει λίγο.
Δεν αποκαλύπτω και κανένα μυστικό. Αν θυμάμαι καλά, πριν από έξι χρόνια στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα αναγκαστήκαμε να φτιάξουμε πρόχειρα μια πτέρυγα που να έχει τουλάχιστον αξιοπρεπείς τοίχους, έτσι ώστε τα μέλη του Διεθνούς Συνεδρίου Χειρουργικής να μη δουν ότι δουλεύαμε σε ακατάλληλες πτέρυγες. Τα άλλα πανεπιστήμια δεν είναι ακόμη έτοιμα: το Παλέρμο, για παράδειγμα· στην Παβία πήγαμε, στην Πάντοβα όχι ακόμα, στο Τορίνο εργαζόμαστε και στη Ρώμη υπάρχει ακόμα κάτι να κάνουμε.
Αυτή είναι η βάση από την οποία πρέπει να αρχίσουμε προκειμένου να έχουμε στη διάθεσή μας ένα σώμα γιατρών που να ανταποκρίνεται επαγγελματικά στο καθήκον του. Ένα καθήκον ηθικό, που είναι και το σημαντικότερο απ’ όλα αυτή τη στιγμή.
Ο γιατρός είναι σαν τον ιερέα· συνοδεύει τον άνθρωπο από την αρχή μέχρι το τέλος. Ο ιερέας προστατεύει τη ψυχή μας και την καθιστά άξια της ουράνιας ευδαιμονίας. Ο γιατρός προστατεύει την τόσο απαραίτητη υγεία του σώματός μας, και όταν αυτή δεν είναι σε καλή κατάσταση κάνει ό, τι είναι δυνατόν για να την αποκαταστήσει. Κατά τη γνώμη μου, στην ιατρική σημασία έχει πάνω απ’ όλα η πρόληψη. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, είμαστε αντιφιλελεύθεροι και προτιμούμε να προλαμβάνουμε παρά να παρεμβαίνουμε αργότερα για να διορθώνουμε.
Η Φασιστική Κυβέρνηση, με την υγειονομική της πολιτική η οποία περνάει από την αποκατάσταση στην εξυγίανση των μολυσμένων γειτονιών των μεγάλων πόλεων, προλαμβάνει. Ωστόσο, μερικές φορές είναι απαραίτητο να προσπερνάμε τις καθωσπρέπει μανίες εκείνων που δεν θέλουν να μετακινήσουν ούτε μια πέτρα του παρελθόντος. Σε μερικές περιστάσεις δίνω εντολές για υποχρεωτικές αλλαγές, διότι πιστεύω ότι οι πέτρες του παρελθόντος είναι σίγουρα σεβάσμιες, αλλά και η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ζωντανών ανθρώπων είναι επίσης καθοριστικής σημασίας για να είναι ο ιταλικός λαός ισχυρός.
Πρέπει να επιμένετε, με σκοπό να διορθώνετε και τις στρεβλώσεις που μόνο ο γιατρός μπορεί να θεραπεύσει. Αναφέρομαι στις στρεβλώσεις του σύγχρονου πολιτισμού, οι οποίες έχουν πολλά θετικά στοιχεία αλλά και πολλά αρνητικά. Πρόκειται για προκαταλήψεις μόδας που καταλήγουν να υπονομεύουν την ισχύ. Πάρτε για παράδειγμα τη μόδα της υπερβολικής απώλειας βάρους.
Αυτή η μόδα αποδυναμώνει τη φυλή κι έχει επίσης επιπτώσεις οικονομικής φύσης. Μπορείτε να πάτε από σπίτι σε σπίτι και να διορθώσετε όλες αυτές τις αναπόφευκτες αδυναμίες του ανθρώπινου πνεύματος. Που γίνονται αναπόφευκτες επειδή επαναλαμβάνονται. Ορίστε άλλη μια στρέβλωση: ότι η μητρότητα μειώνει τη θηλυκή ομορφιά. Ενώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, όπως οποιοσδήποτε από εσάς μπορεί να δει. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται το ποσοστό γεννήσεων και, ειδικά φέτος, στην Ιταλία έχουμε ήδη 56.000 λιγότερες γεννήσεις. Φυσικά και μπορεί να παίζουν ρόλο οικονομικοί λόγοι, ηθικοί λόγοι, προκαταλήψεις όπως είπα και πριν· αλλά το γεγονός δεν παύει να υπάρχει. Ξέρετε ποια είναι η θεωρία μου: μέγιστο ποσοστό γεννήσεων, ελάχιστη θνησιμότητα. Η μια πτυχή του φαινομένου εξαρτάται από την άλλη. Στην πραγματικότητα, όταν το ποσοστό γεννήσεων μειώνεται, δεν είναι αλήθεια ότι μειώνεται και η θνησιμότητα. Ισχύει μάλλον το αντίθετο. Είναι επίσης αλήθεια ότι τα έθνη γερνούν και ότι, κάποια στιγμή, η φύση θα επιβάλει τους αδυσώπητους νόμους της.
Τα γερασμένα έθνη θα έρθουν αντιμέτωπα με την τρομερή κατάρρευση του πληθυσμού τους. Γιατί μπορεί η υγιεινή και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου να συμβάλουν στην παράταση της ζωής και, επιπλέον, εσείς μου γνωστοποιείτε ότι το προσδόκιμο ζωής στην Ιταλία έχει αυξηθεί κατά δώδεκα χρόνια, όμως κάποια στιγμή το δρεπάνι πέφτει. Μπορείτε να μου πείτε τι θα συμβεί σε δέκα ή δεκαπέντε χρόνια στα έθνη που ήδη από σήμερα εκδηλώνουν συμπτώματα γήρανσης;
Οι γιατροί πρέπει να επιμείνουν σε αυτά τα προβλήματα που άπτονται της προληπτικής ιατρικής και ταυτόχρονα να περιορίσουν τον τομέα που θα ονομάσω κατασταλτική ιατρική. Οι γιατροί πηγαίνουν στα σπίτια τη στιγμή της ανάγκης, όταν υπάρχει άρρωστος στην οικογένεια, και πολλές φορές μια λέξη αξίζει περισσότερο από ό, τι η ιατρική πράξη. Το σύνθημά μου για τη Νάπολη δεν θα βρει πουθενά μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα απ’ ό,τι στην περίπτωσή σας: «Ακούστε υπομονετικά» (μετά πρόσθεσα: «Ενεργήστε δίκαια»).
Σε εσάς, βέβαια, θα πω να ενεργήσετε επιδέξια, αλλά πάνω απ’ όλα να ακούτε υπομονετικά. Αν το απολέσετε αυτό, θα απολέσετε ένα από τα κυριότερα επαγγελματικά σας καθήκοντα.
Το οικονομικό θέμα είναι επίσης ενδιαφέρον. Όχι μόνο από την άποψη όλων αυτών των χαμηλής ποιότητας φαρμάκων που εξακολουθούμε να φέρνουμε από το εξωτερικό, αλλά και από μια άλλη άποψη. Είναι περισσότερο η κενοδοξία παρά η ανάγκη που οδηγεί τους Ιταλούς να πάνε σε ξένες κλινικές. Πόσο μάλλον που οι ξένοι έρχονται σε ιταλικές κλινικές.
Αλλά υπάρχουν κι άλλα δεδομένα, κι άλλες πτυχές του φαινομένου και νομίζω ότι οι γιατροί μπορούν επίσης να επηρεάσουν τον τομέα της οικονομίας. Μπορεί να φαίνεται απίστευτο, αλλά είναι γεγονός ότι από τότε που κάλεσα Ιταλούς γιατρούς να παροτρύνουν τους ίδιους τους Ιταλούς να καταναλώνουν σταφύλια, η κατανάλωση επιτραπέζιων σταφυλιών έχει σχεδόν πενταπλασιαστεί. Με τον καιρό, τα σταφύλια έχουν αναγνωριστεί ως εξαιρετική τροφή, αλλά και ως φάρμακο. Αν οι γιατροί έλεγαν αύριο ότι το ρύζι δεν είναι το περιφρονημένο φαγητό που πιστεύουν ορισμένοι — ειδικά οι πρώην στρατιώτες, επειδή τους το έδιναν πολύ συχνά στα χαρακώματα και δεν ήταν πάντα καλομαγειρεμένο — αν δηλαδή η κατά κεφαλήν κατανάλωση ρυζιού αυξανόταν μόνο κατά ένα κιλό παραπάνω κατά τη διάρκεια του έτους, τότε δεν θα υπήρχε πλέον η κρίση του ρυζιού.
Οι γιατροί πρέπει να μιλήσουν και για το πιο πρόσφατο θέμα που απασχολεί τον σύγχρονο πολιτισμό. Αναφέρομαι στη φυσιολατρία που σε όλες τις χώρες του κόσμου είναι τώρα ένα σοβαρό θέμα και το ίδιο πρέπει να γίνει και στην Ιταλία. Και να διευκρινίσουμε ότι όλο αυτό δεν έχει καμία σχέση με τον γυμνισμό.
Είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι ο τρόπος που τρώμε, ντυνόμαστε, εργαζόμαστε και κοιμόμαστε, όλες οι καθημερινές συνήθειές μας, πρέπει να μεταρρυθμιστούν. Πρέπει να κάνουμε τα στοιχεία της φύσης να ενεργούν στο σώμα μας· πρώτα απ’ όλα τον αέρα, τον ήλιο και την κίνηση, αν θέλουμε πραγματικά – σύμφωνα με την Καρντουτσιανή[2] εικόνα – να κατεβούμε στα μεγάλα σκοτάδια, χωρίς το μικρό στήθος και τον μολυσμένο πνεύμονα. Οι γιατροί οφείλουν να επιμένουν ότι η ζωή πρέπει να διεξάγεται με πιο ορθολογικό τρόπο.
Τότε θα υπάρχουν λιγότερες ασθένειες, λιγότερη φυματίωση, λιγότερος καρκίνος, λιγότεροι εξασθενημένοι. Επειδή η ζωή, εντός του σύγχρονου πολιτισμού, θα έχει γίνει εξαιρετικά περιπετειώδης και δυναμική, και θα χρειάζεται να αποζημιώνεται με άλλους τρόπους αλλιώς δεν θα μπορεί να διατηρηθεί. Όλα όσα κάνετε στον τομέα σας για να συνηθίσουν οι Ιταλοί στην κινητικότητα, στον καθαρό αέρα, στην γυμναστική αλλά και στον αθλητισμό, είναι εξαιρετικά σημαντικά όχι μόνο από φυσική άποψη αλλά και από ηθική άποψη. Επειδή οι άνδρες που είναι ισχυροί, είναι επίσης και σοφοί. Και ποτέ δεν καταχρώνται τις δυνάμεις τους, όπως κάνουν οι αδύναμοι, οι νικημένοι, εκείνοι που μερικές φορές γίνονται σκληροί λόγω της αδυναμίας τους.
Όπως βλέπετε, η αποστολή του γιατρού, ειδικά στη σύγχρονη εποχή, είναι εξαιρετικής σημασίας και γίνεται όλο και πιο λεπτή και περίπλοκη.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να σας πω τη γνώμη μου: δεν συμφωνώ και τόσο με την υπερβολική εξειδίκευση. Δεν θα ήθελα να ξεχάσουμε το δάσος κοιτώντας το δέντρο: δεν θα ήθελα κοιτάζοντας μια πλευρά, ένα στοιχείο, ένα κομμάτι του ανθρώπινου σώματος, να ξεχάσουμε το σύμπλεγμα του ανθρώπινου σώματος, το οποίο, κύριοι, είναι τόσο ενοποιημένο και ολοκληρωτικό όσο το Φασιστικό Καθεστώς.
Με το έργο που εκτελείται στον ηθικό τομέα, θα είστε σε θέση να παρέχετε εξαιρετικές υπηρεσίες στο Καθεστώς. Μερικές φορές, ο γιατρός αμφισβητείται επίσης για θέματα που δεν σχετίζονται με την ασθένεια· όμως ο γιατρός παντού, και ειδικά στις μικρότερες περιοχές, έχει μεγάλη εξουσία. Οι άνθρωποι δεν ρωτούν μόνο αν η βρογχίτιδα ενός μέλους της οικογένειας θα περάσει σύντομα, αλλά ρωτούν και αν η οικονομική κρίση θα περάσει σύντομα. Εφόσον ο γιατρός είναι αντιφασίστας, θα απορρίψει αυτά τα λόγια που ανοίγουν ένα επικίνδυνο μονοπάτι στις καρδιές των φτωχών, αλλά εφόσον ο γιατρός είναι πεισμένος φασίστας, όχι μόνο λόγω κομματικής ταυτότητας αλλά και λόγω πίστης, θα πει τα λόγια της σοφίας και θα πει ότι οι οικονομικές κρίσεις πάντα συμβαίναν στον κόσμο. Θα πει ότι δεν πρόκειται για μια ιταλική κρίση, αλλά για μια παγκόσμια κρίση και μπορεί να προσθέσει ότι στην Ιταλία μέχρι σήμερα η κρίση είχε λιγότερο σοβαρές διαστάσεις από ό,τι σε άλλες χώρες -και χώρες απείρως πλουσιότερες από τη δική μας. Θα πει επίσης ότι η φασιστική κυβέρνηση έχει κάνει, κάνει και θα κάνει ό,τι μπορεί για να μετριάσει τις συνέπειες αυτής της κρίσης για τον ιταλικό λαό.
Σύντροφοι, τελείωσα. Μεταφέρετε αυτά τα λόγια μου σε όλους τους συναδέλφους σας που έχουν συγκεντρωθεί στις πόλεις και έχουν εξαπλωθεί στους οκτώ χιλιάδες δήμους της Ιταλίας και πείτε τους ότι υπολογίζω ιδιαίτερα στους Ιταλούς γιατρούς για την υπεράσπιση του Καθεστώτος και για την πρόοδο της Φασιστικής Επανάστασης.
[1] Η ομιλία αυτή, που δόθηκε στην έναρξη του Εθνικού Συνεδρίου του Φασιστικού Ιατρικού Συλλόγου, δημοσιεύτηκε στις 28 Ιανουαρίου του 1932 στο περιοδικόFederazione Medica (Ιατρική Ομοσπονδία) και αναδημοσιεύτηκε την επόμενη μέρα από την εφημερίδαPopolo d‘Italia (Λαός της Ιταλίας).
[2] Ο Τζοζουέ Αλεσάντρο Τζουζέπε Καρντούτσι (Giosuè Alessandro Giuseppe Carducci, 27 Ιουλίου 1835 − 16 Φεβρουαρίου 1907) ήταν Ιταλός ποιητής και θεωρήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους της Ιταλίας. Η επίδρασή του ήταν σημαντική και χαρακτηρίστηκε ως ο ανεπίσημος εθνικός ποιητής της σύγχρονης Ιταλίας. Το 1906 έγινε ο πρώτος Ιταλός που κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
